Odpowiedzialność sztucznej inteligencji czyli strach przed Skynetem

Jeśli przeczytałeś mój wpis to wiesz, że jest  prosty sposób żeby sztuczna inteligencja odpowiadała za wyrządzone szkody tak jak Ty czy ja. A wszystko jak najbardziej w majestacie prawa.  Tylko,  czemu ten pomysł  napotyka na taki opór  wśród  ustawodawców i większości prawników na świecie?  Kto i dlaczego boi się  odpowiedzialności sztucznej  inteligencji ?   

TERMINATOR I ODPOWIEDZIALNOŚĆ SZTUCZNEJ INTELIGENCJI

Ponieważ problem odpowiedzialności sztucznej inteligencji to dla wielu   problem bajkowy, to  od bajki zaczynam. No  dobrze,  nie do końca od bajki, ale od powieści, więc blisko. Otóż dawno, dawno temu ,przeczytałam bardzo mądre zdanie. Szło  to mniej więcej tak:

„Strach to  grzech pierworodny. Wszystko co złe na ziemi ma swój początek w strachu”

I  moim zdaniem taka jest podstawowa przyczyna podchodzenia do  problemu odpowiedzialności sztucznej inteligencji jak do jeża. O pomysłach w stylu nadania jej jakiejś osobowości prawnej albo chociaż ułomnej osobowości prawnej nie mówiąc.  

Boisz się tego czego nie znasz, a po drugie cała nasza  popkultura  wmówiła Ci, że wiesz dobrze czym pachnie uosabianie sztucznej inteligencji.

Władzę przejmie Skynet a  metalowi terminatorzy  będą  przemierzać opustoszałe ulice w poszukiwaniu  niedobitków ludzkości. Ewentualnie  będziemy żyć w matrixie jako bateryjki  dla żądnych energii maszyn.

I tak dalej, i tak dalej.   Strach się sprzedaje, o czym dobrze wiedzą i filmowcy i  pisarze, i niestety dziennikarze też.  A prawnicy, premierzy, prezydenci, parlamentarzyści  na całym świecie  jeśli już nie czytają tych samych książek, to z pewnością oglądają te same filmy. Przecież jesteśmy globalną wioską, pamiętasz?  

Bądźmy szczerzy: popkultura  utrwaliła nam wszystkim w głowach pewien obraz sztucznej  inteligencji. I niestety jest to obraz negatywny, żeby nie powiedzieć przerażający. 

Z dużą dozą prawdopodobieństwa  takiego „Terminatora” i „Matrixa”  obejrzała  większość  parlamentarzystów, członków rządów,  prezydentów, prawników i wszelkiej maści ekspertów od IT i robotyki  w tak zwanym „cywilizowanym świecie.  A nawet jeśli  nie obejrzała, to na pewno o nich słyszała.  O innych filmach i książkach ze sztuczną inteligencją w roli czarnego charakteru nie wspominając. 

Jeśli sądzisz, że to,  nomen omen, sztuczne wyobrażenie sztucznej inteligencji nie działa  na twórców przepisów,  to  się  grubo mylisz.  Wszyscy  jesteśmy ludźmi. Skoro działa na Ciebie i mnie, to na nich też.

INTELIGENCJA INTELIGENCJI NIE RÓWNA. SZTUCZNA TEŻ.

Oczywiście we wszystkich tych dziełach  sztuczna inteligencja jest  nie tylko piekielnie inteligentna i złowieszcza, ale przede wszystkim   jest w pełni autonomiczna i ma własną świadomość.  Jest   niewinny telefon komórkowy, a potem od razu Skynet. Nie ma niczego pomiędzy. Tymczasem to „pomiędzy” jest  bardzo istotne, bo mówiąc  o prawnej odpowiedzialność sztucznej inteligencji póki co mamy właśnie do czynienia z tym „pomiędzy”.   Czyli mamy czas na to, żeby się dobrze przygotować. Także pod kątem przepisów  na ewentualną w pełni  autonomiczną, samouczącą się i samoświadomą sztuczną inteligencję.

RANKING INTELIGENCJI SZTUCZNEJ INTELIGENCJI CZYLI AUTA

Czyli z czym my się  tak naprawdę  mierzymy jeśli chodzi o odpowiedzialność sztucznej inteligencji i ewentualne nadanie jej osobowości prawnej? Innymi słowy jakie  mamy obecnie stopnie zaawansowania SI?  Najlepiej pokazać to na przykładzie. Świetnym są automatyczne samochody i inne pojazdy.

 Jedyna, naprawdę konkretna próba sklasyfikowania sztucznej inteligencji została podjęta przez międzynarodową  organizację zrzeszająca  inżynierów zajmujących się motoryzacją, lotnictwem wykorzystaniem maszyn w przemyśle. Mam na myśli SAE International czyli The  Society of Automotive Engineers.   Standardy klasyfikacji stopnia automatyzacji  pojazdów wprowadzone przez SAE są na  tyle dobre, że  obecnie  posługują się nimi praktycznie wszyscy, w  tym również Unia Europejska.  Jeśli interesuje Cię szczegóły  tego rankingu, to zapraszam na stronę SAE International (link powyżej) czy ERTRAC czyli the European Road Transport Research Advisory Council (Europejski Komitet Doradczy ds. Badań Transportu Drogowego).   

Poniżej  podaję podstawy  tej 6 stopniowej klasyfikacji. Im  wyższy poziom automatyzacji pojazdu,  tym wyższy udział  sztucznej inteligencji w jego prowadzeniu.

POZIOM 0 :  Czyli zero automatyzacji w prowadzonym pojeździe. Za prowadzenie auta czy innego pojazdu w 100%  jest odpowiedzialny kierowca.

POZIOM 1: Co prawda pojazd prowadzi człowiek, ale  jeśli chce, może liczyć na jakąś pomoc ze strony  pojazdu. Na przykład możesz sobie ustawić tempomat albo asystenta parkowania równoległego.

POZIOM 2:  Ten poziom, to  już częściowa automatyzacja. Za kierowanie, zwalnianie czy przyspieszanie pojazdu odpowiada system, ale  to człowiek  monitoruje  działania systemu. Nawet jeśli kierowca nie trzyma rąk na kierownicy i  auto prowadzi program, kierowca wciąż musi  patrzeć na drogę i monitorować sytuację tak, żeby w każdej chwili móc przejąć kontrolę nad  pojazdem.  

POZIOM 3: Warunkowa automatyzacja prowadzenia.  Od częściowej automatyzacji różni się  tym, że kierowca nie musi cały czas monitorować otoczenia i drogi. Może zawierzyć systemowi, który prowadzi samochód.  Z tym, że człowiek wciąż musi być  gotowy do przejęcia kontroli nad pojazdem. System ma możliwość zaalarmowania  kierowcy, kiedy uzna, że   prowadzenie musi przejąć człowiek.  Auta z warunkową automatyzacją prowadzenia mają  na przykład opcję jazdy w korku albo po autostradzie na tzw. autopilocie.

POZIOM 4: Wysoki poziom automatyzacji.  Od stopnia 3 różni się tym, że system jest bardziej zaawansowany, lepiej dostosowuje się do warunków drogowych i z założenia  ma znacznie rzadziej prosić o pomoc człowieka.  System ma się  deaktywować  tylko wtedy  gdy  kierowca życzy sobie poprowadzić albo  kiedy  stwierdzi, że warunki  drogowe są  tak odmienne od tego do czego jest zaprogramowany, że nie da  rady. W praktyce to drugie ma się zdarzać bardzo, bardzo rzadko.   Kierowca może się zajmować swoimi sprawami całą drogą. Nie mniej jednak, wciąż, przynajmniej  teoretycznie, system może  go poprosić o przejęcie kierowania pojazdem.

POZIOM  5:  Pełna automatyzacja. Czyli system nie potrzebuje ludzkiego kierowcy.  Sztuczna inteligencja cały czas sama prowadzi samochód.

CO Z TEGO WYNIKA DLA ODPOWIEDZIALNOŚCI SZTUCZNEJ INTELIGENCJI ?

 Co  z tego rankingu stopni automatyzacji wynika? Ano moim zdaniem po pierwsze to, że tę klasyfikację można tak naprawdę  potraktować  jako ranking  udziału sztucznej inteligencji w prowadzeniu pojazdu. Po drugie, taką „miarkę” stopnia  udziału sztucznej inteligencji w prowadzeniu pojazdu można sobie łatwo zastosować do każdej innej czynności czy procesu. Czemu nie na przykład do  „inteligentnej” pralki  czy  oprogramowania do diagnozowania chorób online albo  systemu przyznającemu rolnikom jakieś państwowe dotacje?  

Po trzecie ze sztuczną inteligencją  w rodzaju   Skynetu z „Terminatora”   będę miała do czynienia dopiero na poziomie 5.   

Co to oznacza dla  odpowiedzialności sztucznej inteligencji? Ano, że pełną i wyłączną odpowiedzialność SI za ewentualne szkody mam dopiero na poziomie  5.  Wcześniej   mam współodpowiedzialność  człowieka. W postępowaniu dowodowym dałby się zapewne ustalić, kto zawinił bardziej: człowiek czy SI  gdyby  dajmy na to auto zderzyło się z innym samochodem albo inteligentna pralka eksplodowała me w łazience przez co zalałam sąsiadów.

Odpowiedzialność  cywilną sztucznej inteligencji można  by też  ubezpieczać.  Czy to  chodzi o system  prowadzący samochód czy inteligentną pralkę.   Kto  miałby wykupić polisę? A to już jest kwestia do doregulowania. Mógłby być do tego zobowiązany producent auta czy pralki. Możliwości jest naprawdę wiele.

Oczywiście, wszystkie te pomysły na nic dopóki sztuczna inteligencja nie zostanie uosobowiona prawnie albo nie zastosujemy jakiegoś innego  rozwiązania prawnego  Jak pisałam w poprzednim wpisie o  odpowiedzialności sztucznej inteligencji za wyrządzone szkody: na razie żadne prawo na świecie, z polskim włącznie nie  umożliwia sztucznej inteligencji ponoszenia odpowiedzialności  cywilnej.  W tej chwili odpowiedzialność może ponieść tylko człowiek, osoba prawna albo jakaś  „ułomna” osoba prawna (czyli taka nie do końca- w polskim prawie  takimi „ułomnymi” osobami prawnymi są przykład spółka jawna albo spółka partnerska).  Poza  tym, kto nam  broni wymyślić i zastosować jeszcze jakieś zupełnie nowe rozwiązanie skrojone właśnie dokładnie pod sztuczną inteligencję?

To ludzie stanowią prawo. My je wymyślamy, nie na odwrót.

Oczywiście do tego trzeba by było sporo odwagi i wizjonerstwa. A strach przed uosabianiem sztucznej inteligencji, paraliżuje przed myśleniem.  

 Jakby tego  było mało, jest jeszcze spora grupa ekspertów,  która co prawda odpowiedzialności sztucznej inteligencji się nie boi, ale za to  ma  dziesiątki powodów, którymi jest  gotowa uzasadnić czemu  o jakiejś formie osobowości prawnej dla SI  możemy zapomnieć. I dlaczego w związku z tym cywilna i każda inna odpowiedzialność sztucznej inteligencji to  fikcja. O  tym będzie w kolejnych wpisach.

Pozdrawiam, Prawstoria.