Czy smart kontrakty to  przyszłość zawierania umów?

Pisałam już w poście na temat podpisów biometrycznych, że rozwiązania   IT są obecnie po prostu modne.  Smart contracts czyli inteligentne  kontrakty to również trend, który na świecie  zyskuje coraz większą popularność. Entuzjaści  rozwiązania  mówią wręcz o  rewolucji w zawieraniu i egzekwowaniu wykonania umów, która  może kompletnie zmienić sposób pracy w wielu branżach. Inteligentne kontrakty to eliminacja pośredników, pewność obrotu, gwarancja bezpieczeństwa. Zatem czy smart kontrakty to przyszłość zawierania umów?  Czym właściwie są  i jak działają ?

MÓWISZ  SMART KONTRAKTY, MYŚLISZ BITCOIN

Na pomysł  „smart contracts” czyli „smart  kontraktów” albo bardziej po polsku „inteligentnych umów” wpadł Nick Szabo. Amerykanin węgierskiego pochodzenia, prawnik, specjalista od IT i kryptolog.

Chodziło mu  stworzenie “wysoce zaawansowanej “ praktyki zawierania i wykonywania umów  w oparciu o rozwiązania technologiczne.  Upraszczając, idea jest taka żeby zupełnie obcy sobie ludzie mogli zawrzeć i wykonać  zawartą  umowę bez pośredników.  Jedynie w oparciu o rozwiązania  IT.   Obecnie  smart kontrakty  wykorzystuje się masowo w obrocie kryptowalutami  włącznie z osławionym Bitcoinem  oraz Ethernum.  Ethernum to zresztą coś więcej niż sama kryptowaluta. Jej twórca, Vitalik Buterin, rozwinął całą platformę do zawierania smart kontraktów i zamierza upowszechnić ich wykorzystywanie w całkiem „zwyczajnym” obrocie gospodarczym. Vitalik urodził się w 1994 r., przedstawia się go  nie tylko jako twórcę Ethernum, ale przede  wszystkim genialnego programistę. Jego  biografię można bez trudu znaleźć w sieci, chociaż oczywiście  jest to zawsze biografia niekompletna, bowiem  jak się sam możesz przekonać, twórców kryptowalut zawsze otacza pewna mgiełka tajemnicy.  Jeśli chcesz  poczytać o  panu Buterinie po polsku, może śmiało  zajrzeć do jego biogramu na  portalu BitHub.pl . Tylko zachowaj czujność, bo po pierwsze to portal promujący kryptowaluty, a po drugie tekst jest napisany zgodnie z najlepszymi zasadami sztuki pisania w internecie. Co myślę o  ty zasadach wyraziłam z grubsza w moim wpisie o webwritingu, ale pamiętaj, że jestem nowicjuszem w tym  świecie sieciowej pisaniny  i mam wrodzony opór przed promocją. Czegokolwiek.

JAK DZIAŁAJĄ SMART KONTRAKTY?

Zasada  działania smart kontraktu jest  genialnie prosta: żadnych pośredników i cały proces, od zawarcia, do wykonania umowy jest w pełni zautomatyzowany, bo  kontrolowany przez program komputerowy.   Specjaliści od inteligentnych umów nazywają to „IF – THEN rule” czyli zasadą  „jeśli – to”.     Czyli dopóki nie spełni się  zapisane w umowie „A”, to program komputerowy nie dopuści do  realizacji „B”.

Załóżmy, że  prowadzę  internetową księgarnię i kupiłeś u mnie  super poradnik „Nauka programowania w języku Java w weekend”, bo zamierzasz rzucić Bieszczady i zostać programistą. Zawarliśmy umowę sprzedaży korzystając z platformy do zawierania smart kontraktów i ustaliliśmy, że wysyłam Ci ebooka gdy tylko dostanę pieniądze. W realiach smart kontraktów,  wszystko dzieje się automatycznie: program sprawdza czy pieniądze wpłynęły mi na konto i dopiero jak wpłyną, wyśle Ci ebooka. Nie wcześniej.  Ja nie muszę  zawracać sobie głowy sprawdzaniem czy  pieniądze już doszły i nerwowo sprawdzać stanu konta co kwadrans tracąc czas,  a Ty nie musisz się martwić, że Cię wykiwam i nie dostaniesz książki.  Z chwilą kiedy zawarliśmy  inteligentną  umowę jej warunki stały się nienaruszalne i kontrolowane przez program komputerowy.  Działa zasada jeśli- to. Jeśli system potwierdzi, że pieniądze są na moim koncie,  automatycznie wyśle Ci ebooka.

Na pierwszy rzut oka proste, eleganckie i uczciwe, prawda?

JAK SMART KONTRAKTY TO I BLOCKCHAIN

Ale to nie wszystko. Smart kontrakty są zawierane i przechowywane w technologii blockchain.  To kolejny termin związany oczywiście z kryptowalutami.  No i oczywiście, jak to w świecie kryptowalut  bywa,  nie jest do końca jasne kto wpadł na pomysł blockchaina, ale nie będę się na tym tutaj rozwodzić.  Żeby zrozumieć pomysł smart  kontraktów,  musisz wiedzieć o co w uproszczeniu chodzi z tą technologią.

Blockchain to  po polsku po prostu łańcuch bloków.  Jest to technologia grupowania  elektronicznych  danych w bloki. Każdy blok ma określoną pojemność danych. Kiedy się zapełni, tworzy się następny itd.  Wyobraź to sobie klocki domina wypełnione danymi i  połączone łańcuchem. Sznury klocków ciągną się w górę, w dół i na  boki. Ponieważ  łańcuchy bloków były  i są  nadal wykorzystywane głównie w obrocie kryptowalutami, to   ich podstawowym zastosowaniem jest gromadzenie danych na temat tych transakcji. Są bazami danych gdzie przechowuje się dane dotyczące płatności, transakcji i zapisów księgowych.  W uproszczeniu blockchain to  gigantyczny rejestr transakcji. Do tego, co absolutnie kluczowe dla zrozumienia idei technologii blockchain, nie ma tu żadnego centralnego ośrodka czy jakiegoś głównego komputera  gromadzącego dane i sprawdzającego  transakcje.   Dlatego mówi się o rozporoszonej bazie danych lub rejestrze rozproszonym.  Oczywiście taki rozproszony rejestr jest  o niebo bardziej trudniejszy do zhakowania niż  scentralizowana baza danych. Przy systemie scentralizowanym włamujesz się do  jednej, głównej bazy, zmieniasz dane, które Cię interesują i  gotowe. W  technologii blockchain to  nie takie proste, bo włamanie się do  jednego bloku  z łańcucha nic Ci nie da.  Dane dotyczące jednej transakcji mogą być rozproszone w kilku, kilkunastu i większe liczbie bloków w łańcuszku.  A nawet gdyby były zapisane tylko w jednym, to po pierwsze musisz jeszcze wiedzieć, w którym konkretnie, a po drugie cały system działa jak domino. Transakcje zapisane w łańcuchu bloków są nieodwracalne. Każda próba zmiany jednego bloku pociąga za sobą zmianę całego następującego po nim łańcucha bloków. Klocki domina zaczynają się walić, a oprogramowanie bazy danych natychmiast wykryje taką zmianę i system będzie w stanie precyzyjnie określić, gdzie i kiedy  próbowano coś zmienić.  Do tego  rejestr transakcji jest jawy i każdy użytkownik może sobie prześledzić jak przebiegała konkretna operacja od dnia dzisiejszego do początku istnienia blockchaina. Jeśli sobie uświadomisz, że te wszystkie te dane są  zaszyfrowane i istnieje możliwość  robienia kopii danych  w ilości na jaką  tylko pozwala współczesna technika, to technologia blockchain jest bardzo kusząca.

Jeśli  smart kontrakty są zapisywane i przechowywane w technologii  blockchain, to w ogóle cała sprawa wygląda super, bo  taka inteligentna umowa jest  zabezpieczona i przed podrobieniem, i przed ludzkim błędem, a na dodatek nad jej wykonaniem czuwa program komputerowy. Będzie ją realizował krok po kroku na zasadzie powiązanych ze sobą klocków domina.

Załóżmy, że zawarłeś  umowę na  wykonanie 12 szklanek z zielonego szkła z Twoim monogramem. Stronami umowy jesteś Ty, producent szkła, producent szklanek i grawer. Umowę zawieracie w formie smart kontraktu, bez jakichkolwiek pośredników. Dalej nad jej wykonaniem czuwa już oprogramowanie. Zgodnie z technologią blockchain idzie to tak:  dostawa zielonego szkła  przyszła do zakładu producenta szklanek w Słupsku,  no to producent szkła dostaje automatycznie przelew wynagrodzenia na konto, a producent szklanek przelew z zaliczką. Producent szklanek przesłał 12 szklanek grawerowi, znów to samo: producent szklanek dostaje pieniądze na konto, a grawer zaliczkę. Ty się o nic nie martwisz i spokojnie czekasz, aż dojedzie do Ciebie tuzin zielonych szklaneczek z monogramem.

7 KORZYŚCI  SMART KONTRAKTÓW

Entuzjaści inteligentnych umów wymieniaj masę zalet jakie niesie za sobą ten sposób kontraktowania. Poniżej wymieniam 7 podstawowych:

• Niezależność i brak pośredników – sam piszesz umowę. Nie musisz polegać  na banku, prawniku, agencie nieruchomości , ani na żadnym innym pośredniku.  Jesteś tylko Ty i  druga strona  Albo wiele stron umowy. Żadna osoba trzecia nie może zaingerować w treść kontraktu, bo tę ustalają między sobą  wyłącznie strony inteligentnej umowy. Zawarcie i wykonanie umowy jest całkowicie zautomatyzowane.  A to znaczy, że  żadna osoba trzecia nie może też ingerować wykonanie umowy. Zadziała zasada “jeśli- to”, czyli program zadba o wykonanie smart kontraktu zgodnie z umową krok po kroku, w miarę jak  Ty i Twoi kontrahenci wywiązujecie się z poszczególnych postanowień umowy.  Ludzki błąd również nie wchodzi w grę.
• Pewność treści umowy – Twoje smart kontrakty zostaną zaszyfrowane w cyfrowej  bazie danych ( coś a la rejestr umów w tym wypadku)    i wszystkie strony umowy będą miały wgląd do treści, ale po podpisaniu smart kontraktu nie mogą już jej zmieniać. Dzięki zastosowaniu technologii blockchain (łańcuch bloków) rejestr smart kontraktów jest jawny i dostępny dla wszystkich użytkowników. Innymi słowy to rejestr publiczny, poza tym zaszyfrowany i rozproszony.
• Backup umowy – kopi zapasowych oryginalnego smart kontraktu można zrobić ile tylko dusza zapragnie skoro istnieje w wersji elektronicznej i to jeszcze w technologii blockchain. W Zasadnie cała Twoja rodzina może sobie ściągnąć po kopii oryginału . Treści nie zmieni, bo dzięki zabezpieczeniom to mogą tylko strony umowy, ale treść przechowa.  Nie ma szans żeby umowa gdzieś zaginęła przy takich możliwościach
• Bezpieczeństwo – szyfrowanie stron i baz danych czyli rejestru smart kontraktów  dodatkowo  zapewnia  bezpieczeństwo  treści oraz  wykonania inteligentnego kontraktu.  Jeśli uwzględnisz jeszcze, że smart kontrakty są w zdecentralizowanej  i rozproszonej  bazie danych, bez centralnego komputera, to zhakowanie takiej bazy danych  staje się  bardzo trudne. Entuzjaści smart kontraktów twierdzą, że praktycznie  niemożliwe.
• Szybkość – przy normalnych, papierowych umowach potrzebujesz masy czasu  żeby  przetworzyć  ich treść na konkretne czynności. Oprogramowanie smart kontraktów zarządza  tym procesem znacznie szybciej i sprawniej . Biznes się toczy, a umowy są wykonywane bez Twojego udziału.
• Oszczędność pieniędzy –  smart kontrakty zawierasz bez pośredników. Nie opłacasz prawnika, notariusza czy  agenta nieruchomości itd. Zaoszczędziłeś właśnie wszystkie pieniądze jakie  byś wydał na usługi pośredników oraz ewentualne   dodatkowe podatki i opłaty związane z korzystaniem z usług tych pośredników.
• Dokładność i bezbłędność –  zautomatyzowane umowy  to łatwy sposób na uniknięcie ludzkich błędów przy ich spisywaniu. Możesz się pomylić nawet jeśli korzystasz z jakiegoś formularza – wzoru  zwyczajnego kontraktu.

JESTEŚ JUŻ ZASMARTKONTRAKTOWANY?

I jak tam? Czy przekonałam Cię, że smart kontrakty to przyszłość  zawierania umów i w ogóle transakcji handlowych?   Jeśli tak, to  jeszcze to przemyśl, bo tak naprawdę smart kontrakty to wcale nie  umowy, a zalety ich stosowania są, delikatnie mówiąc, dyskusyjne jak dla mnie .O kwestiach  prawnych nie wspominając. Ale o tym już w następnym wpisie.

Pozdrawiam, Prawstoria