Jak pisałam we wpisie o tym ,że Izba Dyscyplinarna SN nie jest sądem w ocenie Sądu Najwyższego natomiast „nowa Krajowa Rada Sądownictwa” (KRS) nie jest organem bezstronnym i niezawisłym. Wyrok SN ma swoje konsekwencje, bo jak to w końcu jest? Czy jakikolwiek sędzia zarekomendowany nową KRS może w ogóle orzekać ?
Kiedy prawo zabrania sędziemu rozstrzygać sprawę?
Zacznę od tego, że każda procedura postępowania przed sądem cywilizowanego państwa musi dawać możliwość odsunięcia sędziego od wydania orzeczenia. Dlaczego? Ano po to żeby zagwarantować sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy.
Wyobraź sobie, że prokuratorem jest brat sędzi albo pozywasz sąsiada, a tu się okazuje, że sąsiadka to kuzynka sędziego. Do tego ulubiona. Uwierzysz w sprawiedliwy wyrok? No właśnie. Ja też nie. Nasz ustawodawca również i dlatego każda procedura postępowania przed sądem w Polsce, czy to karnym czy cywilnym, daje możliwość wyłączenia konkretnego sędziego od orzekania czyli od rozstrzygnięcia sprawy.
Skupię się na procedurze cywilnej, ale zasady w karnej są identyczne. I dodam jeszcze, że oczywiście podobne są też postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym.
Zasady są proste. Po pierwsze są przypadki kiedy sędzia nie może rozstrzygać sprawy i wydawać orzeczenia, bo prawo mu zabrania. I takie sytuacje masz wymienione w kodeksie postępowania cywilnego (kpc) w art. 48. Klasyk, to orzekanie w sprawach własnej rodziny. Sędzia nie może też rozstrzygać na przykład apelacji od wyroku, który wydał w pierwszej instancji. Zrozumiałe, bo wtedy kontrolowałby sam siebie, co kompletnie nie ma sensu. Z podobnych przyczyn sędzia nie może rozstrzygać sprawy, kiedy był w niej wcześniej pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron.
Reasumując: samo prawo zabrania sędziom orzekania w sprawach własnej rodziny (krewnych i powinowatych) oraz we wszystkich sytuacjach kiedy sędzia jakoś kontrolowałby swoje poprzednie orzeczenie. Ewentualnie znałby stan sprawy jako adwokat albo radca prawny jednej ze stron.
Jak możesz odsunąć konkretnego sędziego od rozstrzygania sprawy?
Ale na tym zabezpieczenia niezależności i bezstronności rozstrzygnięcia się nie kończą. Przepisy dają jeszcze możliwość wyłączenia sędziego na wniosek. Możesz taki złożyć jako strona postępowania jeśli Twoim zdaniem „istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.”- art. 49 §1 kpc.
Taką okolicznością jest na przykład sytuacja gdy pozywasz najlepszą psiapsiółkę pani sędzi. Oczywiście, musisz przynajmniej uprawdopodobnić dlaczego chcesz żeby dany sędzia został odsunięty od orzekania w Twojej sprawie.
Co więcej, sam sędzia może zażądać odsunięcia od sprawy dokładnie z tego samego powodu: istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. I tu jest pies pogrzebany, bo co mają w tej sytuacji zrobić sędziowie powołani na stanowisko przez Prezydenta, ale zaopiniowani pozytywnie przez obecną KRS?
Czy sędzia zarekomendowany przez nową KRS może orzekać?
Co jeśli wyrok wydał sędzia, który powinien być odsunięty od sprawy ?
To bardzo ważne pytanie, bo konsekwencje są poważne. Po pierwsze jeśli wyrok albo inne orzeczenie kończące sprawę wydał sędzia, który nie powinien był orzekać, to mamy nieważność postępowania ( art. 379 pkt 4). Czyli można sobie cały proces wyrzucić do kosza i zaczynamy od nowa. Pół biedy kiedy taki „niuans” wychwyci sąd wyższej instancji w trakcie analizy apelacji czy kasacji, czyli dopóki wyrok jeszcze nie jest ostateczny (czyli mówiąc fachowo: nie jest prawomocny). Choć i tak jest to mocno niekomfortowa sytuacja. Dodam na wszelki wypadek, że sąd odwoławczy zawsze sam z siebie (czyli z urzędu) musi zbadać czy aby postępowanie nie było nieważne. W ogóle nie trzeba takie wniosku składać w apelacji czy kasacji.
Ale wracam do tematu, czyli jak wyrok nieprawomocny, to jeszcze pół biedy, ale co jeśli Ci się wyrok uprawomocnił? Egzekucja w toku a tu nagle facet, którego pozwałeś stwierdza, że jeden z sędziów wydających wyrok nie mógł tego zrobić? A czemu nie? Ano na przykład dlatego, że został powołany na sędziego po rekomendacji organu, który nie jest bezstronny i niezależny czyli nową KRS.
Jeśli w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia, który powinien był zostać odsunięty od rozstrzygania w sprawie, to strony mają możliwość wznowienia postępowania (art. 401 pkt 1 kpc), mimo, że wyrok jest już prawomocny.
Skargę o wznowienie postępowania możesz wnieść do 3 miesięcy od momentu kiedy dowiedziałeś się, że Twoją sprawę na którejkolwiek instancji sądził sędzia, który nie mógł orzekać. W pewnych rzadkich i określonych w kpc wypadkach, ten termin jest dłuższy niż 3 miesiące od dowiedzenia się.
Co więcej, skargę o wznowienie postępowania możesz wnieść aż do chwili kiedy od daty wydania wyroku upłynęło 10 lat.
I znowu. W niektórych wypadkach, ściśle określonych wypadkach, termin 10 lat nie będzie liczony od daty wydania wyroku.
Wznowienie postępowania oznacza, że cała zabawa zaczyna się od nowa. Pomijając wstrzymanie toczącej się już egzekucji, efektem wznowienia może też być sądowy nakaz zwrotu wyegzekwowanego świadczenia.
Teraz sobie wyobraź, że po 15 latach każą Ci zwrócić na przykład działkę na której już zdążyłeś wybudować dom.
A teraz sobie wyobraź sobie, jakie masowe możliwości skarg o wznowienie postępowanie daje teoretycznie wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2019r. Skoro KRS nie jest bezstronna i niezależna, to co z rekomendowanymi przez nią sędziami? Czy sędzia zarekomendowany przez nową KRS może orzekać? Jeśli nie może, to poza masowymi wznowieniami postępowań doczekamy się w Polsce grupy sędziów powołanych przez Prezydenta, pobierających co miesiąc uposażenie, ale nie mogących orzekać. No to już jest jakieś kuriozum, nie uważasz?
Czy sędzia zarekomendowany przez nową KRS może orzekać – SN pyta Trybunał Konstytucyjny co dalej
Jak już pisałam, sprawa jest na tyle poważna, że to zagrożenie dostrzegli sami sędziowie powołani przez Prezydenta po rekomendacji KRS i SN.
Na przykład sędziowie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, już po wyroku TSUE z 19.11.2019r. uznali jako jedni z pierwszych, że skoro zostali na te stanowiska powołani po rekomendacji nowej KRS, to składają wniosek o wyłączenie od orzekania. Nie czekali nawet na wyrok SN z 5.12.2019r. Zgodnie z procedurą wniosek o wyłączenie złożyli do Sądu Najwyższego prosząc o wyznaczenie innego sądu apelacyjnego do rozstrzygnięcia sprawy. Chodzi o sprawę o sygnaturze II CO 108/19.
Sąd Najwyższy nabrał wątpliwości co właściwie rozbić, bo ustawy w tym kpc, a także prawo unijne nie dają jednoznacznej wskazówki co właściwie robić?
Po pierwsze jeśli Ci sędziowie nie mogą orzekać, to czy mogą w ogóle złożyć wniosek o wyłączenie? Przecież taki wniosek pochodziłby wtedy od osoby nieuprawnionej i zawsze musiałby być odrzucany. Czyli pat. Ale może w takim razie po wyroku TSUE, i w konsekwencji wyroku SN, każdy taki sędzia zarekomendowany przez nową KRS nie może orzekać już z mocy samego prawa unijnego, które ma pierwszeństwo nad krajowym?
Co na to przepisy naszej Konstytucji?
Ano właśnie. W związku z tymi wątpliwościami SN zwrócił się do naszego swojskiego Trybunału Konstytucyjnego z pytaniami prawnymi. W skrócie: pyta jak należy postąpić z takim wnioskiem o wyłączenie, kiedy składa go sędzia zarekomendowany przez nową KRS w świetle przepisów Konstytucji oraz czy taki sędzia w ogóle może orzekać ?
Zobaczymy co i kiedy odpowie Trybunał. Ten wyrok może być brzemienny w skutki. Tak, że nowy rok 2020 zapowiada się mocno interesująco nie tylko na froncie nowych technologii i IT.
Pozdrawiam, Prawstoria
